Artykuł aktualizowany: 2019-01-03

Kolegiata pod wezwaniem świętego Wawrzyńca w Żółkwi

Okres budowy: 1606 - 1618

Fundator: Hetman wielki koronny Stanisław Żółkiewski

Informacja o obiekcie 
(opracowanie: Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA)

Kościół pw. śś. Wawrzyńca i Stanisława w Żółkwi ufundował hetman Stanisław Żółkiewski. Budowę rozpoczęto ok. r. 1606 wg planów lwowskiego budowniczego Pawła zwanego Szczęśliwym, prace po śmierci tego architekta prowadził inny włoski artysta Ambroży Przychylny. Kościół został zasadniczo ukończony ok. r. 1618. Obszerna świątynia na planie krzyża z kopułą w centrum. Fasadę wieńczy figura Michała Archanioła, a obiegający kościół fryz wypełniają płaskorzeźby konnych rycerzy, zaś w narożnikach usytuowano kamienne orły. W r. 1620 wraz ze śmiercią hetmana Żółkiewskiego i jego syna w bitwie pod Cecorą wymarł ród Żółkiewskich, którego ostatni dwaj przedstawiciele spoczęli w podziemiach kościoła w Żółkwi, który stał się mauzoleum rodowym, zgodnie z życzeniem hetmana, a ponadto pomnikiem chwały oręża polskiego. Z czasem w kryptach kościoła spoczęły ciała kolejnych właścicieli Żółkwi Daniłowiczów i Sobieskich. Z fundacji Jana III powstały okazałe nagrobki ojca monarchy Jakuba oraz jego wuja Stanisława Daniłowicza, które wykonał znany gdański rzeźbiarz Andreas Schlüter w żółkiewskiej świątyni (od r. 1620 kolegiacie). Dopełnieniem panteonu sławy rycerskiej były monumentalne obrazy przedstawiające największe triumfy hetmana Żółkiewskiego (bitwa pod Kłuszynem r. 1610, dzięki której wojsko Rzeczypospolitej wkroczyło do Moskwy) i króla Jana III Sobieskiego (zwycięstwa nad Turkami pod Chocimiem 1673, Wiedniem 1683 i Parkanami 1683). W r. 1946 świątynia została zamknięta przez władze sowieckie W r. 1989 po wieloletnich staraniach kościół odzyskała miejscowa wspólnota rzymskokatolicka. 
Od r. 1990 w kościele prowadzone są prace rewaloryzacyjno-konserwatorskie, koordynowane na różnych etapach przez Ośrodek ds. Polskiego Dziedzictwa Kulturowego poza Granicami Kraju Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”, Towarzystwo Opieki nad Zabytkami i Fundację Dziedzictwa Kulturowego oraz finansowane ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP, Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP oraz Narodowego Instytutu Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą Polonika. 
Ze środków Ministerstwa przeprowadzono również kompleksową konserwację 2 wielkoformatowych obrazów batalistycznych „Bitwa pod Wiedniem” i „Bitwa pod Parkanami” autorstwa Martina Altomontego, ufundowanych przez króla Jana III Sobieskiego i pierwotnie stanowiących integralne elementy wystroju kolegiaty żółkiewskiej.

Film zrealizowany w ramach projektu "Polska i Ukraina. Śladami historycznego dziedzictwa" współfinansowanego ze środków Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP w ramach konkursu "Współpraca w dziedzinie dyplomacji publicznej - 2018".

W ramach projektu powstało ponad 100 krótkich produkcji filmowych poświęconych wybranym obiektom dziedzictwa architektonicznego, które znajdują się na terenie Ukrainy i powstały w okresie dawnej Rzeczypospolitej. Na liście ponad setki miejsc, które zostały sfilmowane znalazły się twierdze, pałace, kościoły i in. W pracę przy tworzeniu filmów zaangażowano polsko-ukraiński zespół, w skład którego weszli historycy, publicyści, dziennikarze, organizacje pozarządowe oraz młodzież.

Realizatorzy projektu:

Stowarzyszenie Integracja Europa-Wschód

Instytut Polski w Kijowie

Ukrainian Communication Group

Wsparcie projektu:

Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA

Narodowe Archiwum Cyfrowe

Patronat medialny:

portal historyczny historykon.pl

Kanał YouTube projektu

Profil Facebook projektu